Podstawowym obowiązkiem pracownika jest świadczenie pracy. Istnieją jednak sytuacje w których pracownik może lub wręcz powinien odmówić wykonywania pracy lub powierzonego zadania.
Polecenie niezgodne z prawem
Pracownik ma prawo a nawet musi odmówić wykonania polecenia służbowego, w sytuacji gdy jego realizacja powoduje naruszenie przepisów prawa. Powinien również w celu zabezpieczenia swoich interesów zażądać od pracodawcy wydania polecenia na piśmie. Pracownik ma także prawo odmówić wykonywania pracy w przypadku gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia pracownika lub innych osób. W tym przypadku pracownik ma obowiązek poinformować pracodawcę
o zaistniałej sytuacji.
Polecenie niezgodne z umową
Pracownik może odmówić wykonania polecenia służbowego, w sytuacji gdy nie ma ono związku z zajmowanym stanowiskiem lub rodzajem umówionej pracy. Należy jednak zwrócić uwagę, że ustawodawca przewidział możliwość skierowania pracownika do wykonywania innej pracy niż umówiona w okresie nieprzekraczającym 3 miesięcy w ciągu roku kalendarzowego, o ile zostaną spełnione warunki określone w art. 42 § 4 Kodeksu Pracy.
Czasowa niedyspozycja pracownika
Niedyspozycja pracownika może być przesłanką do powstrzymania się od wykonywania obowiązków służbowych, jedynie w przypadku tych rodzajów prac które wymagają szczególnej sprawności fizycznej. Zalicza się tu m.in. prace przy liniach napowietrznych niskiego, średniego oraz wysokiego napięcia, prace przy obsłudze urządzeń mechanicznych podczas prac wyburzeniowych, pracę kaskadera filmowego, czy też tresera dzikich zwierząt. Wykaz rodzajów prac zawiera załącznik do Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej.W sytuacji gdy pracownik uzna, że jego stan psychofizyczny nie pozwala na bezpieczne wykonywanie pracy, może się powstrzymać od jej wykonywania po uprzednim zawiadomieniu przełożonego. Ważne jest to, że w takiej sytuacji wystarczy oświadczenie pracownika, bez konieczności przedstawiania zaświadczenia lekarskiego. Nie dotyczy to jednak pracowników, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141), Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. (Dz.U. 1996 nr 62 poz. 287)
